Landelijk Noord
Als onderdeel van Waterland-Oost is Landelijk Noord bekend om zijn landschappelijke en natuurwetenschappelijke waarden. Vier dorpen liggen in het veenweidegebied en Schellingwoude het vijfde ligt binnen de ringweg van stedelijk noord. De vijf dorpen hebben democratisch gekozen dorpsraden en de Centrale Dorpenraad is de overkoepelende organisatie. Samen beharigen ze de belangen van de inwoners en van het gebied tegenover de verschillende overheden en publiekrechtelijke bedrijfsorganisaties. In 1987 kwam Landelijk Noord onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van het Stadsdeel Amsterdam-Noord.
De annexatie
De vier dorpen Durgerdam, Ransdorp, Holysloot en Zunderdorp werden op 1 januari 1921 op eigen verzoek bij de gemeente Amsterdam ingelijfd. In 1979 werd Schellingwoude ook op eigen verzoek ingedeeld bij Landelijk Noord. Sinds 1987 is Landelijk Noord ingedeeld bij het Stadsdeel Amsterdam-Noord.
De stichting
In 1957 wordt de stichting sociaal-cultureel wijkcentrum Centrale Dorpenraad Landelijk Noord opgericht . In 1982 is er een statutenwijziging en wordt het wijkcentrum omgezet in een wijkopbouworgaan. In 1995 is er weer een wijziging in verband met een dreigende bezuinigingsoperatie en wordt de term wijkopbouworgaan weer uit de statuten geschrapt. De stichting is nu een ‘centrum voor bewonersparticipatie en bestuurlijke ondersteuning’. De CDR is een stichting met volledige rechtsbevoegdheid en statuten. De statuten staan elders op de website.
Vrijwilligersorganisatie
De stichting is een vrijwilligersorganisatie. De vrijwilligers van de dorpsraden zijn het draagvlak van de organisatie, want zij zijn de gekozen vertegenwoordigers van de inwoners van LN. Ook de leden van het dagelijks bestuur zijn vrijwilligers. Op de administratie werken een aantal administratieve medewerkers die in loondienst van de stichting zijn.
Waardevol cultuurlandschap
Als gevolg van mondiale ontwikkelingen in de landbouw, de veranderende inzichten over de landbouw in de gemeenschappelijke markt van de EEG is ook in Nederland ruimte ontstaan voor andere ideeën over grondgebruik. De afbouw van de gesubsidieerde agrarische overproductie zal leiden tot andere bestemmingen van de grond. Dit gevoegd bij de realisering van de ecologische hoofdstructuur als een samenhangend netwerk van natuurbeheergebieden en verbindingszones zal doorwerken in verschillende groene beleidsnotities. De aanwijzing door het rijk van Waterland en daarmee Landelijk Noord tot ‘Waardevol Cultuurlandschap’ is een stap in de waardering en status van het gebied.
De vijf dorpen
De Durgerdammer Spieringen
De Ransdorper Kikkers
De Holysloter Biggen
De Zunderdorper Uilen
De Schellingwouder Dijkratten
Durgerdam
De naam Durgerdam is een verbastering van Ydoornickerdam, de vroegere betitteling van de huidige IJdoornpolder. Het dijkdorp Durgerdam ligt aan de Waterlandse Zeedijk direct na het punt waar de IJdijk overgaat in de voormalige Zuiderzeedijk aan de oostkant van de landtong de IJdoorn. De bewoners van deze streek, “de goede luyden van Ydoren in Waterland”, kregen in 1422 een jaar na de beruchte St. Elisabethsvloed, volgens een charter van graaf Jan van Beieren toestemming tot bedijking. Langs de toen gebouwde dijk is Durgerdam ontstaan. In de 17e eeuw is de scheepvaart de vornaamste bron van inkomsten. De 18e eeuw is voor de hele republiek een tijd van verval en de achteruitgang was voor Durgerdam aanzienlijk. De bevolking schakelt over op de visserij. Door de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 gaat ook een groot deel van de visserij als bestaansmiddel verloren. Blijkens een telling in 1905 hielden zich toen nog 156 Durgerdammers bezig met de visserij, waartoe zij 35 botters, 73 kubboten en nog 28 andere vaartuigen in gebruik hadden. In de kerk is nog een functionerende Nederlands Hervormde Gemeente actief. Het dorp heeft de status van ‘beschermd dorpsgezicht”.
Holysloot
De geschiedenis van Holysloot gaat terug tot de 13e eeuw. Floris V (1256-1296) verleende privileges aan “die van Ransdorp en Hoolesloot”. Holysloot lag toen evenals nu aan een groot water ’t IJe of Die’ genaamd, dat uit drie delen bestond, namelijk het Ransdorper Die, het Holysloter Die en het Uitdammer Die. De inwoners hielden zich eeuwenlang bezig met scheepvaart. Jan Jacobsz. de Jong was gevangen genomen door Algerijnse kapers en in 1676 werd er in Holysloot gecollecteerd voor zijn vrijkoopsom. Zowel bestuurlijk als kerkelijk behoorde Holysloot in die tijd tot Ransdorp. Vanaf 2003 is het Witte kerkje de basis van de SOW Gemeente Ransdorp/Holysloot. In 1974 kreeg het dorp de status van ‘beschermd dorpsgezicht’.
Ransdorp
De handel en scheepvaart zijn aan het einde van de middeleeuwen in het drassige Waterland, waar het beoefenen van de landbouw vrijwel onmogelijk was, de belangrijkste middelen van bestaan. In Ransdorp waren ook veel scheepsbouwers gevestigd. De voor het platteland ongekend zware en rijk versierde stompe gothische toren getuigt van de welvaart van die tijd. In 1619 sloten de zes hoofddorpen van Waterland zich aaneen in de ‘Unie van Waterland’ ter bescherming van hun rechten en vrijheden. In de gevel van het gerestaureerde raadhuis tegenover de toren kan men nog de gevelsteen zien van de Unie. Geertje Dircx, door Rembrandt als verzorgster en droge min in dienst genomen voordat zij zijn minnares werd, woonde toen in Ransdorp. De kerk in Ransdorp van de SOW gemeente Ransdorp/Holysloot is in 2003 door het stadsdeel aangekocht en voor sociaal-culturele doeleindenen aan Stadsherstel overgedragen. De kerk wordt door Stadsherstel gerestaureerd en zal daarna door Stadherstel geëxploiteerd worden. Het dorp heeft de status van ‘beschermd dorpsgezicht’.
OBS De Weidevogel
In Ransdorp is ook de enige school van Landelijk Noord gevestigd obs De Weidevogel. Deze is in 1994 ontstaan uit een fusie van de openbare basisschool ’t Swaenenest en de protestants-christelijke basisschool De Weyde Blick. De noodzaak voor de fusie was het gevolg van de schaalvergroting in het basisonderwijs.
Schellingwoude
Oorspronkelijk waren de middelen van bestaan in Schellingwoude de visserij, de veeteelt en enige landbouw. In de loop van de 14e eeuw begon zich ook wat handel te ontwikkelen. In de 15e en 16e eeuw breidt de omvang van de scheepvaartbewegingen zich uit. Hier werd door de Baljuw van Waterland rechtgesproken en woonde de Schout. Na 1600 wordt door de opkomst van Amsterdam nog hoofdzakelijk in opdracht van Amsterdamse kooplieden gevaren en niet meer voor eigen rekening. In 1622 telde het dorp zo’n 1048 inwoners. In 1979 werd Schellingwoude op eigen verzoek bij Landelijk Noord ingedeeld. De kerk van de NH Gemeente is in 1999/2000 door Stadsherstel gerestaureerd en kan gehuurd worden voor evenementen. Schellingwoude inspireerde de schrijver Nescio tot het in 1946 verschenen boek Mene Tekel.
Zunderdorp
Zunderdorp deed ook mee aan de Waterlandse vrachtvaart op de Oostzeelanden en Frankrijk in de 15e en 16e eeuw. Na 1720 was de Oostzeevaart echter teniet gegaan door de invloed van Amsterdam. Vanaf deze tijd was de bevolking geheel op de veehouderij aangewezen. Het dorp bestaat uit een drietal nederzettingen: de Kerkbuurt, ’t Nopeind en ’t Voorwerf en een aantal boerenhofsteden rondom de kerk. De kerk met middeleeuwse toren ligt aan de rand van het dorp op een terp en bepaalt het silhouet van het dorp. In de kerkgebouw is de Federatie Hervormde Gemeente en Gereformeerde Kerk actief.
Unie van Waterland
In 1619 sloten de zes hoofddorpen van Waterland zich aaneen in de ‘Unie van Waterland’ ter bescherming van hun rechten en vrijheden. Het waren Ransdorp (het hoofddorp), Zuyderwoude, Sunderdorp, Schellingwoude, Brouk (Broek in Waterlsand) en Lansmoer (Landsmeer). In de gevel van het gerestaureerde raadhuis tegenover de Ransdorper Toren kan men nog de gevelsteen zien van de Unie waarin de zwaan met de zes pijlen, die de zes dorpen symboliseren. Het devies staat eronder: “Eendracht doet cleyne saecken bloeyen, In maght en oock in welstand groeien”. Deze zwaan kan men ook nog aantreffen in de kerk van Zunderdorp op de deur van het uit de zeventiende eeuw stammende doophek en op het centrale middenpaneel van de kansel. Tegenwoordig horen Zuiderwoude en Broek in Waterland bij de gemeente Waterland (gevestigd in Monnickendam) en is Landsmeer een zelfstandige gemeente.
In 1658 verscheen van de hand van H. Soeteboom voor het eerst een geschrift over Waterland getiteld “De Soetstemmende Zwaane van Waterland”.
